سینا ابهری

 

چاقی کودکان مشکلات زیادی ایجاد می کند و سلامتی آن ها را به خطر می اندازد. در پژوهش های اخیر مشخص شده است که چاقی سبب ایجاد اختلال هایی همچون: ناراحتی قلبی، مشکل گردش خون و بیماری استخوانی می شود.

رواج چاقی با عوامل مختلفی همچون: وضعیت اقتصادی و اجتماعی، جنسیت و سن ارتباط دارد. مشخص است که افرادی که چاق هستند، استعداد چاقی بیشتری دارند. داشتن وزن زیاد در دوران کودکی، با چاقی مراحل بعد زندگی ارتباط داشته و میان نسبت های وزن با قد در پنج سالگی و بیست سالگی همبستگی بالایی وجود دارد. 

تعریف چاقی کودکان

چاقی کودکان به تجمع غیرطبیعی یا بیش از حد چربی گفته می شود که سلامت کودک ر مختل می کند و آسیب های زیادی را برای آن ها به همراه دارد.

کودک یا نوجوان بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) در رده بندی وزنی قرار می گیرد. BMI از وزن و قد فرد بر حسب متر محاسبه می شود. برای محاسبه این عدد باید به متخصص تغذیه مراجعه کنید.

علت چاقی کودکان

شواهد مختلف نشان می دهد که چاقی کودکان، با مسائل متعدد و پیآمدهای اجتماعی و روانی همراه است. چاقی کودکان می تواند از طریق عوامل مختلفی همچون: زیاده روی در مصرف کالری و یا مصرف ناکافی کالری در فعالیت های روزانه به وجود بیاید. خوردن در کودکان چاق با رفتارهای هم سن و سالان غیرچاق تفاوت دارد.

معمولا در افراد چاق دیده شده است که هنگام خوردن کمتر مکث می کنند. لقمه ی بیشتری را در یک فصله ی زمانی می بلعد و کمتر لقمه را می جوند، این کارها در نهایت سرعت خوردن آن ها افزایش می یابد.

احتمال دارد که روابط کودکان چاق با هم سالانشان، به طور غیرمستقیم آن ها را هم تحت تاثیر چاقی قرار دهند. زیرا فعالیت کم و تحرک کم داشتن که همیشه همرا با چاقی کودکان است، در شرایط مختلف سبب انزوای اجتماعی و طرد کودک چاق می شود، از این رو به نظر می رسد کودک چاق با مشکلات روانی قابل توجهی دست به گریبان بشود.

بعضی از تحقیقات نشان می دهد که کودکان چاق در برخورد با مواد غذایی نسبت به کودکان با وزن متوسط، کمتر خود را کنترل می کنند. به عبارتی دیگر؛ کودکانی که چاق هستند، کمتر قادرند که خواسته های غذایی خود را به تعویق اندازند یا حتی از آن بگذرند. امکان دارد که خوردن با محرک های اجتماعی یا جسمی پیوند داشته باشد. علاوه بر آن، بعضی از مردم یاد می گیرند برای غلبه بر حالت های خستگی، اضطراب و افسردگی به خوردن پناه ببرند.

احتمالا نظریه ی یادگیری اجتماعی، پر نفوذترین نظریه ی روانی است، به تاثیر عوامل زیستی توجه دارد اما یادگیری های اجتماعی را در اولویت قرار می دهد. این نظریه بر آن تاکید می کند که مسائل خوردن و فعالیت نکردن نیز مانند هر رفتار دیگری، آموخته می شود. کودکان با مشاهده چگونگی خوردن والدین و اطرافیان، آن ها را تقلید می کنند و این نوع خوردن کم کم در رفتار آن ها تقویت می شود و همچنین خوردن با لذتی لحظه ای تقویت می شود.

در حالی که پس از چندی، پیامدهای منفی اضافه وزنی حاصل می شود. درمان چاقی کودکان به شیوه ی یادگیری اجتماعی می کوشد تا الگوهای آموخته شده بوسیله ی شخص چاق را از بین ببرد و الگوهایی با سازگاری بیشتر را جایگزین آن ها کند.

در تحقیقی که بوسیله ی ” رز ” و ” مایر ” انجام گرفته بود ، مشخص شد که نوزادان چاق در مقایسه با نوزادان عادی از نظر وزن، از تحرک و جنبش کمتری برخوردار هستند. به عبارتی دیگر؛ نوزادان معمولی از تحرک و حرکت بیشتری نسبت به نوزادان دارای اضافه وزن برخوردار هستند.

محققان مختلف در مورد چاقی کودکان نظرات و توضیحاتی ارائه کرده اند. ازجمله می توانیم به نمونه توضیح بسیار ارزشمند زیستی، نظریه های ” نقطه ثابت ” و ” وضع بافت یاخته های چربی ” اشاره کنیم.

نظریه ” نقطه ثابت ” طبق مشاهدات کلی بیان می دارد موجودات زنده دارای ثبات و پایداری قابل توجهی در محیط های داخلی خود می باشند. دلایلی وجود دارد که وزن بدن انسان گرایش دارد در نقطه ای ثابت بماند و اگر نسبت به این نقطه تمایل، تغییری بوجد آید، نتیجه ی آن تغییرات سوخت و سازی است که به دلیل دفاع و حفظ وزن دلخواه بدن ایجاد می شود.

نظریه دیگر ” وضع بافت یاخته های چربی ” بر این استوار است که بافت چربی در وزن بدن نقش به سزایی دارد. از دو راه تغییرات بافت چربی بر وزن بدن تاثیر می گذارد: افزایش اندازه سلول یا تعداد سلول ها.

بر اساس این نظریه، فرض بر این می باشد که؛ تعداد سلول های چربی از اول زندگی فرد، ثابت باقی می ماند، اما متناسب با جنسیت، سن، وضعیت تغذیه ای فرد، سلول های چربی هرکسی تغییر می یابد.

همچنین چاقی یا لاغری به اندازه سلول ها بستگی دارد تا شمارش آن ها و رژیم غذایی می تواند از اندازه ی سلول های چربی کم کند، نه آن که از شمارش آن ها کم کند.

کودکان آسیب پذیر در برابر چاقی

کودکانی که عادت های زیر را دارند بیش تر چاقی کودکان را تجربه می کنند:

• از غذاها و نوشیدنی هایی که قند و چربی بالایی دارند به طور منظم مصرف می کنند
• به اندازه کافی از سبزیجات مصرف نمی کنند.
• هر روز فعالیت بدنی لازم را ندارند.
• زیاد تلویزیون تماشا کرده و بازی های ویدیویی انجام می دهند.
• در محیطی زندگی می کنند که در آن تغذیه سالم و فعالیت بدنی تشویق نمی شود.
• برای مقابله با استرس یا مشکلات اجتماعی بیش تر غذا می خورند.
• ژنتیک 
• عدم دسترسی به غذاهای سالم
• پرخوری در کودکان
• بیماری ژنتیکی یا اختلال هورمونی مانند سندرم پرادر ویلی یا سندرم کوشینگ

برای جلوگیری از چاقی کودکان چه کنیم

شما به عنوان والدین، نقش مهمی در ایجاد یکبرنامه خوب برای عادات غذایی فرزندتان ایفا می کنید. برای تناسب اندام و سالم ماندن، انتخاب غذای سالم و فعال بودن را از سنین پایین به کودک خود بیاموزید. اتخاذ سبک زندگی سالم به کودک شما کمک می کند تا احساس تناسب اندام و ظاهر بهتری داشته باشد.

اگر فکر می‌کنید فرزندتان ممکن است اضافه وزن داشته و به سمت چاقی می‌رود و می‌خواهید شرایط را تغییر دهد، در اینجا 3 نکته عملی آمده است که در این راه به شما کمک می کند:

1.عادات غذایی سالم را ایجاد کنید

• غذاهای متنوع بخورید و همیشه همه غذاها را در حد اعتدال مصرف کنید.
• در زمان های منظم غذا بخورید و وعده های غذایی را حذف نکنید.
• غلات کامل را جزئی از رژیم غذایی کودک خود قرار دهید.
• کودک خود را به خوردن میوه و سبزیجات عادت دهید.
• به کودک خود غذاهای غنی از پروتئین مانند گوشت بدون چربی، ماهی، حبوبات و تخم مرغ بدهید. این غذاها را با نمک، شکر یا روغن بسیار کم تهیه کنید.
• محصولات لبنی برای کودک در حال رشد شما مهم هستند زیرا سرشار از کلسیم هستند. لبنیات را به عنوان بخشی از وعده های غذایی خود بگنجانید.
• میان وعده هایی را انتخاب کنید که نمک، چربی و شکر کم دارند.
• از نوشیدنی های شیرین خودداری کنید. تشنگی کودک خود را با آب برطرف کنید. کودک شما هر روز به شش تا هشت لیوان آب نیاز دارد. اگر کودک شما بسیار فعال است، مهم است که او را تشویق کنید تا آب بیشتری بنوشد.
• حداقل دو بار در روز غذاهای خانگی تهیه کنید (مثلاً صبحانه و شام). غذا را با نمک، چربی، روغن و شکر کمتر بپزید. به جای سرخ کردن عمیق، از روش های پخت سالم تری مانند بخارپز، آب پز، سرخ کردنی و کبابی استفاده کنید.
• از پختن غذای اضافی خودداری کنید. فقط برای یک وعده غذا به اندازه کافی بپزید. به کودک خود توصیه کنید که فقط پس از اتمام غذا میز را ترک کند.
• پول جیبی را به مقدار معقولی (بر اساس سن فرزندتان) محدود کنید. پول جیبی اضافه به فرزندتان ندهید تا صرف تنقلات ناسالم کند.
  می توانید به کودک خود کمک کنید تا به تدریج مصرف غذاهای ناسالم را کاهش دهد.

منبع : چاقی کودکان